Početkom 21. veka prvi imunoterapijski lek koji je produžio život i povećao broj izlečenih pacijenata obolelih od limfoma, bio je rituksimab. Od tada je lečenje B-ćelijskih limfoma nezamislivo bez rituksimaba, ali od tada je počelo i razmišljanje naučnika kako da imuni sistem što bolje iskoristimo za lečenje ovih oboljenja. Više do 20 godina kasnije pojavljuju se nove, veoma efikasne opcije za lečenja, pre svega difuznog B-krupnoćelijskog limfoma (DBKL), ali i drugih podvrsta Non-Hodgkin limfoma (NHL).

Chimeric Antigen T-Cell (CAR-T) receptor terapije su inovativna metoda lečenja hematoloških maligniteta. Nakon odgovarajuće pripreme, načini se aferezno skupljanje T-limfocita samog pacijenta, genetska obrada u laboratorijskim, in-vitro, uslovima i vraćanje prerađenih ćelija u vidu infuzije pacijentu. Najveći broj CAR-T su dizajnirani da prepoznaju CD19 receptor na malignim ćelijama. Kod pacijenata koji su lečeni prethodno dvema linijama hemioterapije sa ili bez visokodozne hemioterapije i transplantacije matičnih ćelija hematopoeze (ATMĆH), CAR-T terapije postizale su dugotrajne remisije u 40% pacijenata, bez obzira da li se radilo o relapsnim ili refraktornim pacijentima, high-grade limfomima ili zahvaćenošću CNS-a limfomom. Nakon toga su dizajnirane studije druge linije koje su poredile CAR-T sa standardnom terapijom koja uključuje ATMĆH. Većina ovih studija su dale pozitivne rezultate i postavile CAR-T terapije kao standard lečenja relaps i refraktornog DBKL.

Međutim, ne mogu svi pacijenti biti lečeni CAR-T terapijama. Problemi vezani za CAR-T su komplikovan i dugotrajan proces pravljenja CAR-T produkta, pacijenti koji nisu dovoljno fit za ovu proceduru, toksičnost same terapije i cena zbog koje je ovakva terapija nedostupna u velikom broju zemalja. Zbog toga je razvijena nova grupa imunoterapijskih lekova – bispecifična antitela.

Bispecifična antitela (bsAT) su dizajnirana da prepoznaju dva antigena. Jedan antigen je obično na ćeliji B-limfoma CD20 ili CD19, dok je drugi CD3 pomoću kojeg bsAT aktiviraju T-limfocite koji prepoznaju i uništavaju malignu ćeliju. Rezultati bsAT kod veoma pretretiranih pacijenata sa DBKL i folikularnim limfomom (FL) su veoma zapaženi. Tri različita leka su ispitivana kod DBKL. U najvažnijoj studiji faze 2, CD20xCD3 bsAT je postiglo kompletan odgovor u 39% pacijenata. Godinu dana bez progresije je imalo 78% pacijenata u kompletnoj remisiji, dok je medijana dužine kompletnog odgovora bila 34.2 meseca. Kod pacijenata koji su prethodni primali CAR-T terapiju kompletan odgovor je bio 35%. Najznačajnija tosičnost bsAT je sindrom oslobađanja citokina koji se javlja između 1% i 4% pacijenata. Obećavajući rezultati bsAT su doveli do dizajna velikog broja studija u ranijim linijama lečenja DBKL koje su u toku.

Prof. dr Lazar Popović