NMO predstavlja zapaljenjsku i demijelinizirajuću bolest centralnog nervnog sistema. Detaljan opis NMO kod pacijenta prvi put je dao Erb 1880. godine i nazvao ga je „myelitis transversa dorsalis uz neuritis descendens opticorum”, ali je Erb zaključio da je abnormalnost u kičmenoj moždini i optičkim nervima slučajna. Godine 1894. Devik [Devic] i njegov učenik Gol [Gault] koriste definiciju „akutnog optičkog neuromijelitisa” kombinovanjem slučajeva papilitisa i retrobulbarnog neuritisa koji su pratili mijelitis u literaturi. Bek [Beck] je 1927. godine opisao prvi slučaj NMO sa recidivima i tvrdio da je NMO drugačija bolest od multiple skleroze (MS). U poslednje dve decenije broj objavljenih slučajeva i retrospektivnih studija se stalno povećava, uvedena je savremena definicija NMO, a prvi dijagnostički kriterijumi uspostavljeni su 1999. godine. Najveći razvoj u periodu nakon ovog datuma nesumnjivo predstavlja otkriće NMO-IgG (Akp-4 antitela), IgG antitela na akvaporin-4 (Akp-4) protein, i njegovo uključivanje u dijagnostičke kriterijume 2006. godine.

Razumevanje incidence i prevalence NMO otežano je zbog dijagnostičkih kriterijuma koji su se menjali kroz istoriju i mešanja sa optičkospinalnim oblikom MS prilikom postavljanja dijagnoze. Činjenica da se MR snimanje kičme nije aktivno koristilo sve do 1990-ih godina i da je Akp-4 antitelo otkriveno tek 2006. godine u velikoj meri je odgovorna za ovu zabunu u dijagnostikovanju. U poslednjoj deceniji, posebno nakon 2006. godine, danska studija bazirana na populaciji koja je obuhvatala samo belce, utvrdila je incidencu od 0,4/100.000 i prevalencu od 4,4/100.000.

Uočeni su različiti rezultati za odnos muškaraca i žena među pacijentima sa NMO u različitim studijama, ali zajednička karakteristika svih studija jeste da je bolest češća kod žena. U studijama je utvrđeno je da je medijana starosti javljanja bolesti 39 godina. Ovo je veoma visoko u poređenju sa MS koja ima prosečnu starost javljanja u kasnim 20-im. Pored toga, kod osoba starije životne dobi i ženskog pola postojala je veća stopa pozitivnosti na Akp-4 antitela.

Lezije NMO su obično u kičmenoj moždini i optičkom nervu. U aktivnim lezijama, uočavaju se infiltracija makrofaga, aktivacija mikroglija, demijelinizacija, gubitak aksona i izražena nekroza i u sivoj i u beloj masi. Kod hroničnih lezija uočavaju se glioza, cistična degeneracija, atrofija i kavitacija. Patološki specifične, do danas utvrđene karakteristike su izražena hipertrofija, hiperplazija i hijalinizacija mikrosudova. Međutim, imunohistohemijski pregledi ukazuju na karakterističan izgled „rozete” u perivaskularnom području. Na osnovu ovih nalaza, postoje indicije da je spektar poremećeja optičkog neuromeijelitisa (engl. Neuromyelitis Optica Spectrum Disorder; NMOSD) „vaskulocentričan”. U nekim serijskim autopsijama, uočena je i infiltracija eozinofila u lezije. Takođe je uočeno smanjenje imunoreaktivnosti na akvaporin-4 i prisustvo dismorfičnih astrocita kada su obojeni glijalnim fibrilarnim kiselim proteinom, markerom astrocita. Imunoglobulini specifični ili nespecifični za organ mogu se naći kod 50% pacijenata sa NMO. Međutim, jedino antitelo koje je još uvek specifično za bolest je antitelo na Akp-4.

Protein akvaporin-4 predstavlja vodeni proteinski kanal i čini najdominantniju grupu u centralnom nervnom sistemu. Ovaj protein, koji se uglavnom nalazi u podocitima astrocita, smešten je pored meke moždane ovojnice (pia mater) i malih krvnih sudova. Na ovaj način on zapravo reguliše metabolizam kalijuma i ima ulogu u homeostazi vode. Osim toga, iako se u glijalnim ćelijama uočava velika gustina kanala akvaporina-4, nedavno je otkriveno da astrociti imaju važnu ulogu u održavanju regulacije tečnosti u mozgu, a time i u njegovom opstanku. Za poremećaj ove regulacije utvrđeno je da izaziva ćelijsku smrt uočenu kod pacijenata sa amiotrofičnom lateralnom sklerozom.

Iako antitela na protein Akp-4 imaju veoma važan specificitet za prepoznavanje bolesti, ovo antitelo je negativno kod 10–50% pacijenata sa NMOSD, pri čemu se ova brojka razlikuje u različitim kohortama. To navodi na pomisao da bi moglo biti uključeno i neko drugo antitelo i u nedavnim studijama, kod određenih pacijenata negativnih na anti-Akp-4, uočena su antitela na mijelinski oligodendrocitni glikoprotein (MOG) koji se nalazi u mijelinskoj strukturi. Iako još uvek nije uključen u dijagnostičke kriterijume, utvrđeno je da pacijenti pozitivni na anti-MOG pokazuju karakteristike kao što su javljanje u pedijatrijskoj starosnoj grupi, benigniji tok i duži vremenski period između prva dva napada u poređenju sa pacijentima pozitivnim na anti-Akp-4.

Simptomi optičkog neuromijelitisa mogu se razlikovati od osobe do osobe. Najčešći simptomi su nezaustavljivo povraćanje ili štucanje, inkontinencija, gubitak osećaja u nogama i rukama, bol u očima ili gubitak vida.

• Vizuelni problemi
• Slabost
• Problem sa bešikom

NMO može izazvati bol ili slepilo u jednom ili oba oka.

Problemi sa bešikom ili crevima

Optički neuromijelitis takođe može izazvati disfunkciju bešike ili creva.

Sindromi koji su karakteristični za bolest i po kojima je bolest dobila naziv jesu optički neuritis i akutni transverzalni mijelitis. Od ovih sindroma, za optički neuritis koji progredira uz bol, smanjenu sposobnost razlikovanja boja i osetljivost na kontrast poznato je da je češće bilateralan nego kod pacijenata sa MS, iako su pacijenti sa unilateralnim optičkim neuritisom češći kod NMOSD nego sa bilateralnim. Akutni transverzalni mijelitis ima tendenciju da bude teži, simetričan, bilateralan i progredira uz disfunkciju bešike u poređenju sa pacijentima sa MS. Cervikalni mijelitis takođe ima tendenciju da se longitudinalno širi u moždano stablo i dorzalni deo produžene moždine, uzrokujući mučninu, povraćanje, štucanje i akutnu neurogenu respiratornu insuficijenciju. Slično kao kod MS, kod pacijenata se mogu uočiti Lermitov [Lhermitte] znak i tonički spazmi povezani sa demijelinizacijom kičmene moždine, što takođe može biti bolno. Radikularni bol je atipičan za MS i uočava se kod 33% NMOSH mijelitisa. Pored toga, intervali između napada oba tipa mogu trajati godinama ili decenijama.

Kada su analizirane karakteristike pomoću medicinskog snimanja, u prospektivnoj studiji je prijavljeno da su nespecifične lezije bele mase uočene na 60% MR snimaka mozga kod pacijenata sa NMOSD tokom godina. U istoj studiji uočeno je da je 10% ovih lezija ispunilo Barkhofove kriterijume definisane za MS. Međutim, prisustvo lezija na lokacijama atipičnim za MS uočeno je kod nekoliko pacijenata tokom vremena. Lezije diencefalona (talamus i hipotalamus) i moždanog stabla uočene su kod 8% pacijenata, što odgovara područjima mozga sa visokim sadržajem Akp-4 proteina. Pored toga, kod nekih pacijenata su uočene cerebralne lezije, koje ponekad mogu biti multifokalne. U bioptatima ovih pacijenata sa encefalopatijom, uočeno je otupljivanje astrocitnih stopala i smanjenje imunoreaktivnosti na Akp-4, što ukazuje na NMOSD.

Prva definicija dijagnostičkih kriterijuma za NMO data je 1999. godine. Nakon što je otkriveno antitelo na Akp-4 i njegov visoki specificitet, novi kriterijumi koji uključuju antitelo na Akp-4 objavljeni su 2006. godine. Međutim, diencefalične lezije često uočene pomoću metoda medicinskog snimanja i cerebralne lezije, atipične za MS, zahtevale su promenu dijagnostičkih kriterijuma. Tako su novi kriterijumi uspostavljeni od strane međunarodne grupe 2015. godine. Shodno tome, uklonjena je razlika između NMO i NMOSD i čitava grupa je klasifikovana pod nazivom NMOSD.

Ovi novi kriterijumi se mogu sažeto prikazati u 2 grupe na sledeći način:

• Prisustvo najmanje jedne osnovne kliničke slike
• Pozitivnost na antitela na Akp-4 (preporučuju se testovi zasnovani na ćelijama)
• Isključenje drugih mogućih dijagnoza

1. Razvoj najmanje dve osnovne kliničke slike kao rezultat jedne ili više epizoda koje se mogu otkriti i ispunjavanje svih sledećih kriterijuma:
2. Isključivanje drugih mogućih dijagnoza

• Najmanje jedna osnovna klinička slika optičkog neuritisa, longitudinalno ekstenzivni transverzalni mijelitis (LETM)
• ili sindrom area postreme
• Prostorna distribucija (uključenost dve ili više osnovnih kliničkih slika)
• Ispunjavanje dodatnih karakteristika na MR slikama
• Optički neuritis
• Transverzalni mijelitis
• Sindrom area postreme karakterišu neobjašnjive epizode štucanja, mučnine i povraćanja
• Akutni sindrom moždanog stabla
• Simptomatski ili akutni diencefalični sindromi sa diencefaličnim lezijama koje ukazuju na NMOSD
• Simptomatski cerebralni sindromi sa cerebralnim lezijama koje ukazuju na NMOSD

Dodatni MR kriterijumi za pacijente negativne na antitela na Akp-4 su sledeći:

• Za optički neuritis: normalni MR mozga ili nespecifične lezije bele mase ili T2 lezija duža od 1/2 optičkog nerva ili gadolinijumom-pojačana lezija
• Za akutni mijelitis: spinalna lezija dužine ≥3 pršljenska segmenta ili atrofija kičmene moždine duž pršljenskog segmenta
• Za sindrom area postreme: lezija dorzalnog dela produžene moždine / area postreme
• Za akutni sindrom moždanog stabla: periependimalna lezija moždanog stabla

Radiološki znaci upozorenja su T2 lezije koje se protežu poprečno u odnosu na bočnu komoru, smeštene oko bočne komore u inferiornim temporalnim režnjevima, a koje zahvataju U-vlakna i korteks, lezije koje zadržavaju gadolinijum duže od tri meseca, lezije koje su kraće od tri pršljenska segmenta u kičmenoj moždini, lezije koje se nalaze na periferiji moždine u poređenju sa centralnim delom moždine, i difuzne T2 hiperintenzivne lezije moždine koje se mogu uočiti kod dugogodišnjih pacijenata sa MS, i definišu se kao atipične za bolest.

Iako brzo raste popularnost NMOSD usled napretka u razumevanju njegovog mehanizma, malo je velikih terapijskih studija zato što je bolest retka, pa se planiranje lečenja napada i preventivna terapija oslanjaju na kliničko iskustvo lekara. Shodno tome, intravenska terapija kortikosteroidima predstavlja prvu terapijsku liniju za napade i generalno se koristi u dozi od 1000 mg tokom 5 uzastopnih dana. Obično se preporučuje primena peroralnih kortikosteroida. Kod teških napada, kortikosteroidi mogu biti nedovoljni za zaustavljanje napada, i plazmafereza se smatra odgovarajućom, naročito u slučajevima kada se napadi mijelitisa šire do moždanog stabla i ne reaguju na steroide.

Pacijenti sa rekurentnim NMOSD treba da započnu preventivno lečenje. Kako je prethodno navedeno, budući da je rizik od recidiva visok kod pacijenata sa dugotrajnim mijelitisom kod kojih je otkrivena pozitivnost na antitela na Akp-4, preporučuje se da se lečenje započne odmah.

Iz ovoga proizilazi da se NMO ne može u potpunosti izlečiti, ali se simptomi mogu kontrolisati i ublažiti lekovima i određenim modalitetima lečenja.